Często w gabinecie logopedycznym spotykamy się z wywoływaniem głosek, a następnie żmudnym utrwalaniu ich w kolejnych pozycjach w wyrazach, zdaniach i mowie spontanicznej. Zdarza się, że rezultaty takich spotkań są niewielkie, a terapia trwa długo i jest mało efektywna zarówno dla dziecka jak i dla terapeuty. Wynika to z nieprawidłowego podejścia do problemu – w takich przypadkach musimy zacząć od bazy motorycznej dla rozwoju mowy, wzmocnić to co jest najsłabsze – wyrównać napięcie mięśniowe wraz z funkcjami w okolicach twarzy. Jeżeli koordynacja mięśni jest zaburzona, język nie jest w stanie prawidłowo spełniać swojej roli. Obecnie coraz częściej w gabinecie logopedycznym pojawiają się pacjenci skierowani przez innych specjalistów (laryngologów, foniatrów, fizjoterapeutów, osteopatów, ortodontów) na terapię miofunkcjonalną.

Terapia miofunkcjonalna polega na usprawnieniu funkcji biologicznych w obrębie narządu żucia. Jest to zespół ćwiczeń dla mięśni mimicznych i narządu żucia – ćwiczenia zaleca się wykonywać 2-3 razy dziennie. Ćwiczenia te pomagają skorygować nieprawidłową pracę mięśni języka, ust oraz gardła w czasie odpoczynku, żucia i połykania.

Co to są zaburzenia miofunkcjonalne?

W przypadku zaburzeń miofunkcjonalnych występują dysfunkcje w obszarze ustno-twarzowym, ale ma to przełożenie na napięcia i zaburzenia czynnościowe w obrębie całego ciała, które także są przedmiotem terapii, dlatego pracując z pacjentem miofunkcjonlanie pracujemy holistycznie, czyli nie tylko w obrębie twarzy, lecz również na całym ciele.

Terapia miofunkcjonalna jest wskazana:

U pacjentów oddychających w spoczynku jamą ustną, ze stale rozchylonymi wargami – w momencie gdy usta są otwarte, następuje zmiana napięcia mięśni, warga górna jest nieaktywna, a warga dolna wywija się na zewnątrz, często jest gruba i zaczerwieniona. Przy takim oddychaniu często możemy zaobserwować oddychanie górą z wysoko uniesionymi ramionami i zapadniętą klatką piersiową;
W przypadku nadmiernego ślinienia – ślina wyciekająca z jamy ustnej powoduje podrażnienie i zaczerwienienie wargi, ślina znajdująca się w kącikach ust może powodować stany zapalne i pęknięcia;
W pacjentów z nieprawidłową pozycją spoczynkową języka – język może znajdować się między zębami przednimi i/lub bocznymi lub skierowany w stronę zębów przednich i/lub bocznych;
U pacjentów z wadami wymowy – w przypadku braku możliwości precyzyjnego oraz subtelnego ustawienia mięśni języka oraz siły działania przepony, nie jest możliwa prawidłowa artykulacja niektórych głosek;
Przy przetrwałym infantylnym sposobie połykania – gdzie jest jeszcze zachowana fizjologiczna funkcja wysuwania języka do przodu. Jeśli język nie jest w stanie w prawidłowy sposób wytwarzać podciśnienia koniecznego do połykania (czyli przez przyssanie do podniebienia twardego) wówczas w tym procesie następuje kompensacja i muszą być użyte sąsiednie mięśnie;
Podczas leczenia ortodontycznego – język napierający podczas połykania w kierunku zębów przednich lub bocznych, swoją siłą działa na zęby jak aparat ortodontyczny ale z niepożądanym efektem powodując nieprawidłowe ustawienie zębów, zmianę kształtu szczęki lub żuchwy;
Przy problemach z postawą, nieprawidłowym napięciem w całym ciele – asymetryczne ustawienie głowy, nieprawidłowa postawa, która uniemożliwia utrzymanie zamkniętych ust, pozycji języka, połykania.

Jeżeli zauważasz, któryś z tych problemów u swojego dziecka – terapia miofunkcjonalna to konieczność.

W przypadku zaburzeń miofunkcjonalnych, mimika jest często mało wyrazista, ruchomość mięśni od kątów oczu do policzków wydaje się ograniczona. W związku z tym kompleksowa terapia miofunkcjonalna wpływa nie tylko na zamknięcie ust i połykanie, ale również często całościowo zmienia wygląd dziecka.

Przyczyny zaburzeń miofunkcjonalnych:

Zaburzenia w okresie embrionalnym podczas wykształcania się mięśni ustno-twarzowych,
Komplikacje podczas porodu, zwłaszcza poród krótkotrwały, niedobór tlenu, który może doprowadzić do minimalnej dysfunkcji mózgu objawiającej się zaburzeniami czynnościowymi mięśni języka i twarzy,
Obniżenie funkcji czucia głębokiego, które wyraża się np. w zaburzeniach planowania ruchów języka,
Obniżona sprawność układu przedsionkowego wpływa na napięcie zaangażowanych mięśni ustno-twarzowych,
Nieprawidłowe odżywianie (stosowanie smoczków do butelek o zbyt małej średnicy, powiększanie otworu w smoczku, karmienie dziecka z nieprawidłową pozycją głowy i ciała, zbyt miękkie i głównie słodkie pokarmy),
Długie ssanie smoczka/palca, które może spowodować zgryz otwarty,
Częste infekcje, które powodują utrudnione oddychanie przez nos,
Skrócone wędzidełko języka, wargi górnej.

Celem terapii miofunkcjonalnej jest zwłaszcza poprawa nieprawidłowego sposobu połykania, a w konsekwencji poprawa zaburzonej czynności mięśni ustno-twarzowych, praca nad poprawą koordynacji oko-ręka, prawidłową postawą ciała, koncentracją, czynnością przepony oraz korygowanie zaburzeń artykulacji głosek.

Źródła:
https://miofunkcjonalna.pl
http://www.czytelniamedyczna.pl/3568,mioterapia-w-leczeniu-wad-ortodontycznych-zasady-stosowania.html
https://butejko.pl/terapia-miofunkcjonalna-pomoc-przy-chrapaniu-obturacyjnym-bezdechu-sennym/
Kittel A. M., Terapia miofunkcjonalna, Wydawnictwo MAjUS, Zielona Góra, 2014